Ek Besinlere Ne Zaman Başlanmalıdır

Toplumların geleceği çocuklardır. Bebek ana rahminde annesinin yediği yiyeceklerle, doğduktan sonra da anne sütüyle büyür ve gelişir. Bedensel ve zihinsel büyüme ve gelişmenin temeli ve göstergesi beslenmedir.

Bebekler ilk 6 ay tek başına anne sütüyle beslenmelidir.

Son 40 yıl içinde yapılan araştırmalar bebekler için en ideal besinin anne sütü olduğunu ortaya koymuştur. Bebekler ilk 6 ay tek başına anne sütüyle beslenmelidir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)ve diğer sağlık kuruluşlarının önerdiği en sağlıklı ve güvenli beslenme biçimi budur. Bebeklerin ilk altı ayda yalnızca anne sütü ile beslenmesi sonucunda dünyada yaklaşık 10 milyon bebeğin ölümünün önlenebileceği, bunun 10 katı kadar bebeğin de hastalanmasının ya da sakat kalmasının engellenebileceği hesaplanmıştır.

Anne sütüyle beslenen bebeklerde ishal, zatürre, menenjit, otit, gibi ateşli hastalıklar daha az görülüyor. Anne sütünün etkisi ileri yaşlarda da bazı hastalıklara yakalanma riskini azaltıyor. Örneğin; bağırsak hastalıkları, solunum yolu enfeksiyonu, insüline bağımlı diyabet, şişmanlık, damar hastalıkları, şizofreni en az 6 ay anne sütü alanlarda az rastlanıyor.

Hem ekonomik, alerji etkisi olmayan, ağrı kesici özelliğe sahip anne sütü 6 aydan sonra bebeğin artan enerji ve besin öğeleri gereksinimine tek başına yetmiyor. DSÖ ek besine başlama yaşını 6 ay olarak belirliyor ve tamamlanma yaşının 2. yaş olmasını belirtiyor. Bebekleri 6.aya gelen anneler sağlıklı ve besin değeri yüksek beslenme programı arayışının telaşına giriyor. Televizyon, internet, yazılı basın bebekler için neredeyse her gün yeni bir bilgi, haber ya da ürün sunuyor ve zihinler karışıyor. Aileler bilimin rehberliğinde doğrudan yana olmanın arayışında olmalılar.

Ek besinlere nasıl başlanmalıdır?

• Ailenin sosyo-kültürel ekonomik durumu göz önüne alınmalıdır.
• Gelişimi normal ve sadece anne sütü alan bebeklerde, altı aydan önce ek besinlere başlanmamalıdır.
• Çocuk altı aylık iken ek besinlerden elde edilen enerji toplam enerjinin %50’ sini aşmamalıdır.
• Gluten içeren besinler altı aydan önce verilmemelidir, altı aydan sonra verilmesi uygundur.
• Alerji öyküsü olan ailelerin çocuklarına yumurta, balık, domates, çilek gibi alerjen olma olasılığı olan besinler aile öyküsüne göre verilmelidir.

Öncelikle bebeğin sınırlı mide kapasitesi ve yüksek enerji ihtiyacını göz önünde bulundurulmalıdır. Bu nedenle seçimler bir yandan enerjisi yoğun, ancak sindirimi kolay, lezzetli gıdalardan yana yapılmalıdır.

Öncelikle evde hazırlanmış elma ya da armut, şeftali, havuç suyu, sonra bunların püreleri, sebze çorbaları, evde yapılmış yoğurt, muhallebi ilk verilecek ek besinlerdir. Evde yapılan meyve suları, cam rendede rendelendikten sonra tülbentten süzülerek suyu hazırlanmalıdır. Sebze olarak evde patates, pirinç ve havuç karışımı bir sebze çorbası ile başlayıp daha sonra bu çorba karışımına kabak, taze fasulye ve brokoli de katılabilir. Sebze ve meyve seçimleri mevsime uygun olmalı, doğal ortamda yetişen cinsler tercih edilmelidir.

Ek besinler önce az miktarda verilmelidir. Bir tatlı kaşığı ile başlanan miktar birkaç gün içinde arttırılır. Bebek uyanıkken ve neşeliyken denenmelidir. En uygun saat öğlen öğünüdür. Ek besinden sonra emzirmek doğru bir yoldur. Çünkü ek besin miktarı başlangıçta az olduğundan bebeği doyurmaz, ayrıca anne sütü ek besinin sindirimine yardımcı olur.

EK BESİN VERME PRENSİPLERİ

• Besinler kaşıkla ya da fincanla azar azar arttırılarak verilmelidir.
• Bebek oturur pozisyonda tutulmalıdır.
• Besinler kaşıkla vermeye uygun yumuşak muhallebi kıvamında olmalıdır.
• Farklı besinler en az 3 gün, arayla denenmelidir. Bebeklerin yeni tatlara alışabilmesi için bu tatları 5–15 kez ara vererek denemek gerekebilir. O nedenle yeni bir sebzeyi, meyveyi veya mamayı bir kez denendiğinde yemiyorsa, yılmadan aralıklarla denemeye devam edilmelidir.
• İlk kez verilen besinlerin alerji yapıp yapmadığı kontrol edilmelidir.
• Besinler temiz ve taze pişmiş olmalıdır.
• Bebeğin hoşlanmadığı besinler 2–3 hafta sonra tekrar denenmelidir.

BEBEKLERE VERİLMESİ UYGUN OLMAYAN BESİNLER

• Çiğ ya da az pişmiş yumurta
• Mayonez
• Hazır pişmiş tavuk, hindi eti
• Pastörize yapılmamış peynir çeşitleri
• Katkı maddesi içeren her türlü yiyecek ve içecek
• Güvenli olmayan hazır gıdalar
• Paket çorbalar, hazır muhallebi ya da pudingler
• Kolalı ve karbonatlı içecekler
• Acılı, salçalı ve baharatlı besinler

BEBEK BESLENMESİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR

Bebeğe verilecek her besin, ona özel olarak hazırlanmış olmalıdır.

1 yaşına kadar tuz verilmemelidir. Fazla tuz, bebeğinizin henüz gelişmemiş böbreklerine çok fazla yük oluşturacağından zararlıdır. Ayrıca, büyüdükleri zaman damak tatlarının tuzludan yana olmasına neden olur; bu ise ilerleyen yıllarda yüksek tansiyon riskini artırabilir. DSÖ

0–6 aydaki bebeklerin tuz alımının günde 1 gramın altında olmasını öneriyor.

1 yaşından önce bal verilmemelidir. Şeker vermekten kaçınılmalıdır. İlave şeker içeren gıda ve içeceklerin bazılarında fazlaca kalori olmakla birlikte besin değerleri daha düşüktür. Şekerli gıda ve içecekler, özellikle bebeğiniz bunları yemek aralarında alıyorsa, diş çürümesin sebep olabilir, ileri yaşlarda obezite riskini arttırabilir. Tuz ve şekerin sınırlı oranda tüketilmesi, beslenme dengesizliklerini ve bu dengesizlikler yüzünden ilerleyen yıllarda ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarını önler.

Bebeklerde süt tüketimi nasıl olmalıdır?

Bebeğin ek besinlere geçtiği dönemde günlük süt ihtiyacı 300–500 ml arasıdır.

Anne sütü alan bebeğe inek sütü vermeye gerek yoktur. Ancak anne sütü verilemediği durumlarda veya 6. aydan sonra bebek inek sütü alabilir. Bazı yayınlarda alerji yapabilir endişesi ile özellikle ilk bir yıl inek sütünün kullanılmamasının gerektiği bildirilmektedir. Ancak ülkemizde yapılan çalışma sonuçlarına göre inek sütü alerjisi çok yaygın bir sorun değildir. Ama ülkemizde birçok sakıncası olan gece sütü verme yaygın olarak uygulanmaktadır.

Günümüzün en önemli sağlık sorunlarının temelinde yetersiz, dengesiz beslenme yatmaktadır. Bu sorunları en aza indirmenin birinci adımı ilk 2 yaş döneminde sağlıklı beslenme ve anne sütüyle beslenmedir.